Ο κύριος Αχιλλέας Ανθεμίδης έγραψε ένα βιβλίο 350 σελίδων με τίτλο "Οι Βλάχοι της Ελλάδος", αγνοώντας ή παραγνωρίζοντας ουσιαστικά τους Βλάχους και την ιστορία τους. Μπορεί να μεγάλωσε στην περιοχή των Γρεβενών και να ισχυρίζεται πως γνωρίζει τους Βλάχους, όμως τα γραφόμενά του είναι η απόδειξη του αντιθέτου. Προσπάθησε να γράψει για το τι και όχι για το ποιοι είναι οι Βλάχοι. Αν και έκανε πολλές και ορθές επισημάνσεις, το συμπέρασμα που βγαίνει είναι πως ο σκοπός του κύριου Ανθεμίδη ήταν να γεμίσει σελίδες επί σελίδων με όλα εκείνα τα ιστορικά και πολιτικά γεγονότα που συνδέθηκαν αρνητικά με τους Βλάχους και που προσέβαλαν το όνομά τους.
Η εντύπωση που σχηματίζεται είναι πως ο κύριος Ανθεμίδης τα επανέλαβε, για να έχει την απόλαυση να τα σχολιάσει. Αφού φρόντισε να γράψει για τη ρωμιοσύνη των Βλάχων, που σωστά αλλά ανεπιτυχώς έπραξε, μετά φρόντισε να "κανιβαλίσει" πάνω τους. Αντλώντας προσωπικές εμπειρίες, κυρίως από την θλιβερή για όλους περίοδο της Κατοχής, τις προβάλλει ως συλλογικότερες απόψεις. Θυμήθηκε μέχρι και τον πετροπόλεμο με τα γειτονόπουλά του (σελ.179)!
Κατηγορεί ουσιαστικά την επιστημονική ενασχόληση με τα θέματα των Βλάχων ως εθνικά επικίνδυνη, λες και είναι “εθνοπροδότης” αν κάποιος νοιάζεται και καταβάλλει προσπάθεια για την καταγραφή και τη διάσωση μιας ζωντανής κληρονομιάς 2.000 χρόνων, που δικαιωματικά ανήκει στη ρωμιοσύνη, την οποία άλλωστε σωστά επικαλείται ο ίδιος ο κύριος Ανθεμίδης. Τότε ας αφήναμε να καταρρεύσουν τα βυζαντινά μνημεία, εξάλλου είναι πολύ νεότερα των Βλάχων! Όμως ευτυχώς αυτά δε μιλούν και έτσι γλιτώνουν από την κριτική και τις νουθεσίες του κυρίου Ανθεμίδη. Προσπαθεί να επιχειρηματολογήσει για το αν τα βλάχικα είναι γλώσσα, αν γράφονται, αν έχουν γραμματική και συντακτικό, λες και οι Βλάχοι συνεννοούνταν μεταξύ τους με νοήματα και άναρθρες κραυγές! Πώς θα φαινόταν στον κύριο Ανθεμίδη αν σε κάποιο τηλεοπτικό σήριαλ παρουσιάζονταν ηθοποιοί να μιλούν και στα βλάχικα; Μάλλον δεν θα του άρεσε, καθώς φαίνεται πως για τον κύριο Ανθεμίδη ο καλός Βλάχος είναι ο μουγκός Βλάχος!
Μήπως ο τρόπος της γραφής του είναι η πλέον ισχυρότερη μαρτυρία που θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν οι επικίνδυνοι κύκλοι που επικαλείται; Τι θέλει να πει όταν αναφέρει: "Εμείς οι σύγχρονοι Έλληνες ζούμε μαζί τους πάνω από 2/3 του αιώνα και δεν είναι δα και τόσο δύσκολο να μάθει ο ένας για τον άλλο από πού κρατά η σκούφια του" (σελ.67). Άλλοι λοιπόν είναι οι σύγχρονοι Έλληνες και άλλοι οι Βλάχοι; Και επιτέλους, οι Βλάχοι δε ζουν με τους υπόλοιπους Έλληνες εδώ και 2/3 του αιώνα! Συνυπάρχουν για περίπου 2.000 χρόνια. Κάποιοι άλλοι είναι αυτοί που ζουν μαζί τους μόνο για 2/3 του αιώνα! Αναρωτάτε πώς μπορεί να είναι Έλληνες οι Βλάχοι, καθώς μιλούν μια άλλη γλώσσα (σελ.91-92), λες και όσοι μιλούν μια κάποια ελληνική διάλεκτο είναι οπωσδήποτε ελληνικής καταγωγής! Λες και την πρωτοκαθεδρία σε αυτή την χώρα έχουν αποκλειστικά αυτοί που στο σώμα τους έχουν τα γονίδια του Περικλή και της Ασπασίας! Θέσεις σαν και αυτές θυμίζουν άλλες εποχές και άλλους καιρούς και ας κατηγορεί τους Βλάχους για ρατσιστική τακτική. Ευτυχώς όμως επισημαίνει πως δεν υπάρχουν εκλεκτοί και μη Έλληνες ή Έλληνες πρώτης και δεύτερης κατηγορίας. Ωστόσο από μόνος του ανατρέπει την υποτιθέμενη μεγαλοθυμία του, φροντίζοντας με αρκετό κομπασμό να μας θυμίσει πως σε αντιδιαστολή με τους Βλάχους υπάρχουν κάποιοι άλλοι Έλληνες που "διατήρησαν ατόφια τη γλώσσα τους, καθώς και τα κάθε είδους πατρογονικά αγαθά τους, στις χιλιετίες που πέρασαν" (σελ.134).
Κι όσο για το σωβινισμό που τους προσάπτει, ΝΑΙ, οι Βλάχοι είναι περήφανοι για τους Βλάχους εθνικούς ευεργέτες, για τους πολεμιστές και για τους ανθρώπους των γραμμάτων που ήταν βλάχικης καταγωγής και που προσέφεραν στην Ελλάδα. Και ήταν πολλοί σε σχέση με το δημογραφικό κομμάτι που τους αναλογεί! Αρκεί μια βόλτα στους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας. Ο κύριος Ανθεμίδης αρνείται στους Βλάχους το αναφαίρετο δικαίωμα της περηφάνιας, μιας περηφάνιας με ισχυρότατες βάσεις, οι οποίες έχουν παλιές κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές προεκτάσεις πέρα από τις εθνικές. Η περηφάνια των Βλάχων δεν είναι ούτε σωβινισμός, ούτε ρατσισμός, όπως ισχυρίζεται ο κύριος Ανθεμίδης. Είναι μία αντιπαράθεση στην αγνωμοσύνη και την αχαριστία. Γιατί άραγε επιπλήττει δασκαλίστικα τους Βλάχους για αυτή τους την περηφάνια (σελ.172); Και γιατί θα πρέπει οπωσδήποτε οι Βλάχοι να την περιορίσουν, όπως προτείνει; Μήπως γιατί αμέσως φροντίζει να θυμίσει στον αναγνώστη πως υπήρχαν και Βλάχοι προδότες ή μήπως γιατί ενοχλείται ο ίδιος;
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως οι Βλάχοι δεν είναι διόλου περήφανοι για όσους ομόγλωσσούς τους συνέβαλαν στην καλλιέργεια εκείνων των καταστάσεων που τους εξέθεσαν στα μάτια των συμπολιτών τους. Κανείς δεν αρνείται αυτές τις θλιβερές καταστάσεις του παρελθόντος. Εξάλλου οι ίδιοι οι Βλάχοι τις βίωσαν σκληρότερα από όλους τους υπόλοιπους! Όμως γιατί προβάλλει τόσο τα φαινόμενα της ρουμανικής προπαγάνδας και του Διαμάντη; Σε τι εξυπηρετεί η επανάληψη και η εκτενέστατη προβολή τους από τον κύριο Ανθεμίδη; Η αναπαραγωγή και ο μηρυκασμός της βιβλιογραφίας δεν προσφέρουν τίποτε το καινούργιο. Δε μας πληροφόρησε για κάτι που ήταν κρυμμένο. Ουσιαστικά ο κύριος Ανθεμίδης παραβίασε ανοιχτές πόρτες. Άρα, μπορούμε να υποθέσουμε πως άλλος ήταν ο στόχος αυτής της άσκοπης επανάληψης. Μέμφεται το έργο αξιολογότατων ερευνητών για τα θέματα των Βλάχων και δεν παραλείπει να μας θυμίζει πως αυτοί οι ερευνητές είναι βλάχικης καταγωγής. Άραγε η βλάχικη καταγωγή είναι μομφή; Τους κατηγορεί ρητορικά για "βλάχικο σωβινισμό" και επιπλέον για μία υποτιθέμενη μεθόδευση συγκάλυψης γεγονότων που προσβάλλουν το όνομα των Βλάχων (σελ.25-24). Ωστόσο ο ίδιος ο κύριος Ανθεμίδης άντλησε σχεδόν όλες τις σχετικές πληροφορίες για την όποια αρνητική εικόνα των Βλάχων από βιβλιογραφία ερευνητών και συγγραφέων βλάχικης καταγωγής. Πού είναι λοιπόν η προσπάθεια απόκρυψης από μέρους των Βλάχων; Με αυτή την τακτική δεν προσβάλλει απλά κάποιους "κακούς" συγγραφείς, αλλά τα αισθήματα των Βλάχων. Γνωρίζοντας εκ των προτέρων πως τα γραφόμενά του είναι προσβλητικά, ζητά συγνώμη από τους θιγόμενους (σελ.26-27). Ωστόσο προχώρησε στην έκδοση του βιβλίου γνωρίζοντας, βέβαια, πως η συγνώμη που οφείλει πρέπει να έχει συλλογικότερο αποδέκτη.
Ξεχνά ή δε γνωρίζει πως η προπαγάνδα ξεκίνησε και ανδρώθηκε κατά τη διάρκεια του β' μισού του 19ου αιώνα, σε εποχές παντοδυναμίας στην πολιτική σκηνή της Ρουμανίας παραγόντων ελληνικής καταγωγής. Αφιερώνει για το Διαμάντη και για τα θλιβερά γεγονότα της Κατοχής ολόκληρες σελίδες. Πώς όμως, ο κατά τα άλλα παντογνώστης Ανθεμίδης, ξεχνά τις βραβευμένες γυναίκες της Πίνδου; Έχει καθίσει να μετρήσει πόσα ήταν τα βλαχοχώρια που η απελευθέρωση του 1944 τα βρήκε καμένα από τους Γερμανούς, τους Ιταλούς και τους Βούλγαρους; Αφού ο κύριος Ανθεμίδης αρέσκεται να κυνηγά τους προδότες και τα μελανά στίγματα θα πρέπει κάποιος να του θυμίζει πως δεν ήταν οι Βλάχοι αυτοί που υπέγραψαν τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913. Ας αναζητήσει λοιπόν αυτόν ή αυτούς που τότε πρόδωσαν και στιγμάτισαν τη ρωμιοσύνη των Βλάχων και στάθηκαν η αιτία για την διαιώνιση του προβλήματος, έτσι ώστε οι πικρόχολες γραφίδες να συνεχίζουν το έργο τους μέχρι και σήμερα. Και αφού ο κύριος Ανθεμίδης αναγνωρίζει την ύπαρξη προδοτών και σε άλλες ομάδες, ας μας μιλούσε π.χ. για τον παπα-Ευθύμ. Θα έπρεπε να είχε δώσει περισσότερες εξηγήσεις στους αναγνώστες για το πώς και το γιατί οι Βλάχοι θα οδηγηθούν σε κλίμα ακήρυκτου πολέμου με τις άλλες ελληνικές "φυλές", αν δεν ακολουθήσουν τις νουθεσίες του (σελ.177-178). Τι είναι αυτό, επιχείρημα ή μήπως είναι εκφοβισμός; Η περηφάνια των Βλάχων δεν αντλείται απλά και μόνο από την ποικιλόμορφη προσφορά τους στην Ελλάδα, αλλά και από τέτοιου είδους απρόκλητες επιθέσεις. Επιθέσεις που μπορούν να χαρακτηριστούν “εθνικά ανήθικες και ηθικά αντεθνικές”! Έχει αναλογιστεί ποτέ ο κύριος Ανθεμίδης το μερίδιο της ευθύνης που αναλογεί στην ελληνική πολιτεία για την καλλιέργεια όλων αυτών των άσχημων καταστάσεων που φρόντισε να μας προβάλει; Έχει αναλογιστεί την πικρία που άφησαν στις βλάχικες κοινότητες και κοινωνίες οι τακτικές κάποιων παρωχημένων εποχών, που όλοι θα ήθελαν να περάσουν οριστικά πολύ πέρα από τα όρια της λήθης; Αν ο κύριος Ανθεμίδης έχει την εντύπωση πως με το βιβλίο του αποκαθιστά την πραγματικότητα γύρω από το όνομα και την ιστορία των Βλάχων απατάται οικτρά! Ας είχε τα κότσια να γράψει όλη την αλήθεια, που σίγουρα τη γνωρίζει. Και αν δεν τη γνωρίζει, ας είχε φροντίσει να τη μάθει.
Σε τελική ανάλυση, για να μη σχολιαστούν άλλα γραφικά και ανομολόγητα που κάθησαι και έγραψε, η προσφορά του βλάχικου στοιχείου στη ρωμιοσύνη, στην Ελλάδα και τη σημερινή νεοελληνική πραγματικότητα δεν παραγράφεται έτσι απλά και λόγω της ρουμανικής προπαγάνδας και του Διαμάντη ή γιατί ενοχλείται ο ίδιος. Εντέλει, με τα γραφόμενά του δεν προσέβαλε μόνο κάποιους συγγραφείς ή ερευνητές, όπως ο ίδιος ομολογεί, αλλά ούτε τη συλλογική εικόνα και το όνομα των Βλάχων, όπως άλλωστε φαίνεται πως ήταν ο πραγματικός του στόχος. Προσέβαλε την εικόνα αυτών που ουσιαστικά, αλλά τόσο ανεπιτυχώς κεκαλυμμένα προσπάθησε να προωθήσει! Και επιτέλους, προσπαθώντας να υποτιμηθεί η εικόνα των Βλάχων στην ελληνική κοινωνία δε συνεπάγεται πως αυτομάτως προβάλλονται κάποιοι άλλοι και κατά τα άλλα συμπαθέστατοι συμπατριώτες μας! Παρά τη συστηματική προσπάθεια απόκρυψής της, είναι φανερό πως το όλο έργο διακατέχεται από απροσμέτρητη εμπάθεια και ίσως και φθόνο. Ο κύριος Ανθενίδης δε φαίνεται να τιμά τη φιλία του με Βλάχους που συχνά επικαλείται, για να μπορέσει να επιχειρηματολογήσει. Πού είναι λοιπόν το πνεύμα της ομόνοιας ανάμεσα στις ελληνικές "φυλές", που δεν πρέπει να αντιπαλεύονται η μία την άλλη;
ΕΠΑΡΜΕΝΟΣ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΓΡΑΙΚΥΛΙΣΜΟΣ ή ΑΙΔΩΣ ;
ΒΙΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ κ. Α. ΑΝΘΕΜΙΔΗ ΠΕΡΙ ΒΛΑΧΩΝ
Αστέρης Κουκούδης
Θεσσαλονίκη 17-10-97
